Emekli Maaşına Zam Mı Geliyor? İşte Yeni Sistem Detayları!
Emeklilik sistemi ve emekli maaşları ile ilgili önemli bir gelişme yaşandı. Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında hayata geçirilmesi planlanan yeni düzenlemeler, emekli maaşlarının hesaplanma yöntemlerinden, sistemde kalma teşviklerine kadar birçok alanda değişiklikler içeriyor. Peki, bu yeni sistem emeklileri nasıl etkileyecek? İşte detaylar…
Emeklilik Sisteminde Yeni Dönem
Türkiye'deki emeklilik sisteminde, emekli aylığı alan kişi sayısının 16 milyona ulaşması ve 1.8 çalışana bir emekli düşmesi, sistem üzerinde büyük bir baskı oluşturuyor. Bu durum, hem sosyal güvenlik sistemini zorluyor hem de emeklilerin daha yüksek aylık almasının önüne geçiyor. Sabah yazarı Faruk Erdem, bu dengesizliğin giderilmesi amacıyla OVP'de emeklilik sistemi ve maaş hesaplama yöntemlerini de içeren bir dizi düzenlemenin yapılmasının öngörüldüğünü belirtiyor. Erdem'e göre, sadece kazançlar değil, prim gün sayısı da emekli maaşını artıracak.
Emekli Maaşı Nasıl Hesaplanıyor?
Mevcut sistemde emekli maaşı, 1999 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç ayrı dönem için hesaplanıyor ve bu hesaplamalar toplanıyor. Bu üç dönem için ayrı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve çarpanlar kullanıldığı için, 1999 öncesi çalışması çok olanlar avantajlı duruma geçiyor. Aylık hesaplamasında kullanılan kriterler ise şöyle:
- Sigortalının çalışırken ödediği primler (SPEK: Sosyal Güvenlik Prime Esas kazanç)
- Üç dönem için aylık bağlama oranları (ABO)
- Önceki yılın güncelleme katsayısı
- Önceki yılın enflasyon oranı
- Önceki yıl büyümenin yüzde 30'u
- İçinde bulunulan yılın enflasyon artışları
Faruk Erdem, "Mevcut sistemde yüksek emekli maaşı alabilmek için öncelikle prime esas kazancı yani brüt maaşı yüksek tutmak gerekiyor. 1999 öncesi çalışmalar daha çok katkı yapıyor. Bir de dilekçe vereceğiniz yıl maaşınızı etkileyebiliyor" diyor.
Güncelleme Katsayısı ve Sabit Katsayı Uygulaması
Maaş bağlanırken kullanılan güncelleme katsayısı, yıldan yıla aylıkları değiştirebiliyor. Örneğin, 2024 yılında uygulanan güncelleme katsayısı, 2023 yılı enflasyon ve büyüme oranları dikkate alındığında, 2025'te uygulanacak olandan daha yüksek çıktı. Bu durum, 2024'te emekli olanların daha yüksek maaş almasına neden oldu. Bu sorunun çözümü için sabit bir güncelleme katsayısı düşünülüyor. Eğer katsayı bir rakamda sabitlenirse, yıllar arasındaki farklılık da ortadan kalkacak.
Faruk Erdem, aylık hesapları ile ilgili sorunların çözümü için şu önerilerde bulunuyor:
- Aylık bağlama sistemi üçlü karma yapıdan kurtarılmalı, tek ABO ve güncelleme ile sadeleşmelidir.
- Çok çalışıp yüksek prim ödeyen sigortalıların yüksek emekli aylığı almasını sağlayacak sistem emekliliği değil çalışmayı teşvik edecek, kayıt dışılığı da önleyecektir.
- Belirlenecek ortalama bir güncelleme katsayısı iki yıl arasında emekli olanların aylık farklılıklarını da ortadan kaldıracaktır.
- 6 aylık enflasyon kadar yapılan artışlar yerine her ay bir önceki ayın enflasyonu kadar yapılacak artış, emekli aylıklarındaki erimeyi önleyeceği gibi, refah payı gibi tartışmaları ortadan kaldıracak, değişen güncelleme katsayısı sorununu da çözecektir.
Sonuç olarak, emeklilik sisteminde yapılması planlanan bu değişiklikler, hem sistemin sürdürülebilirliğini sağlamayı hem de emeklilerin daha adil ve yüksek maaş almasını hedefliyor. Özellikle prim gün sayısının emekli maaşı üzerindeki etkisinin artırılması, çalışanların daha uzun süre sistemde kalmasını teşvik ederek, emeklilik döneminde daha rahat bir yaşam sürmelerine olanak tanıyabilir. Ancak, bu düzenlemelerin hayata geçirilmesi ve etkilerinin tam olarak görülmesi zaman alacaktır.
