Yapay Zeka Cezaları Patladı! Tahsilatta Şok Düşüş
Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın vergi ve ceza tahsilatında yapay zeka kullanımına geçmesiyle ortaya çıkan çarpıcı sonuçlar kamuoyunun gündemine oturdu. Yapay zeka destekli denetimlerle kesilen vergi cezaları 5 kat artarken, tahsilat oranları ise bekleneni karşılamadı. Bu durum, vergi adaleti ve tahsilat etkinliği konusunda ciddi soru işaretleri yarattı.
Yapay Zeka Cezaları Arttırdı, Tahsilat Neden Düşük?
Bütçe başlangıcında 139 milyar 719 milyon lira olarak öngörülen vergi cezası miktarı, yılın ilk 10 ayında 655 milyar lirayı aştı. Bu, başlangıç beklentisinin yüzde 469.3 üzerine çıkıldığı anlamına geliyor. Ancak, tahsil edilebilen tutar sadece 107 milyar lirada kaldı, bu da tahakkuk eden cezaların yalnızca yüzde 16.4'ünün tahsil edilebildiğini gösteriyor. Bu durumun nedenleri arasında:
- Cezaların yüksekliği ve mükelleflerin ödeme güçlüğü
- Tahsilat süreçlerindeki aksaklıklar
- Vergi kaçakçılığı ve kayıt dışı ekonomi
gibi faktörler yer alıyor olabilir. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın bu durumu detaylı bir şekilde analiz ederek, tahsilat oranlarını artırmaya yönelik yeni stratejiler geliştirmesi bekleniyor.
Bütçe Gelirlerinde Cezaların Payı Arttı
Bütçe gelirlerinin yüzde 20'sine karşılık gelen faiz, pay ve cezalar kaleminden elde edilen gelir, bütçe başlangıcında 1.2 trilyon lira olarak hedeflenirken, 10 aylık dönemde bu rakamın iki katı kadar, 2.4 trilyon liralık tahakkuk oluştu. Para cezaları kalemi ise ekim ayı sonu itibarıyla 1 trilyon 90 milyar liraya ulaştı. Bayramlarda sürücülere kesilen trafik cezaları da dikkat çekici bir artış gösterdi. 55 milyar liralık bütçe beklentisine karşılık, kesilen cezaların tutarı 97.9 milyar liraya ulaştı.
Sayıştay Raporları Alarm Veriyor
Vergi adaleti konusunda yaşanan sorunlar ve tahsilat etkinliğindeki düşüş, Sayıştay raporlarına da yansıdı. Sayıştay'ın 2024 yılına ilişkin denetimlerine göre, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın bazı mükelleflere şartları taşımadığı halde Katma Değer Vergisi (KDV) istisnası tanıdığı, Damga Vergisi'nin takibini yapamadığı ve dava yükümlülüklerini gizlediği tespit edildi. Ayrıca, reeskont işlemlerinde mevzuata aykırılıklar ve gayrimenkul satış kazancı istisnasının yanlış uygulandığı da belirlendi.
Hazine'nin yapay zeka ile vergi cezalarını artırması, tahsilat oranlarındaki düşüş ve Sayıştay raporlarındaki tespitler, vergi sisteminde ciddi sorunlar olduğunu gösteriyor. Bu durum, vergi adaleti, tahsilat etkinliği ve kamu gelirlerinin sürdürülebilirliği açısından önemli bir tehdit oluşturuyor. Hükümetin bu sorunlara çözüm bulmak için kapsamlı bir vergi reformu yapması ve tahsilat süreçlerini iyileştirmesi gerekiyor. Aksi takdirde, kamu maliyesindeki dengesizliklerin daha da artması ve ekonomik istikrarın zarar görmesi kaçınılmaz olabilir.
