Senaryo ve Diyalog Yazarı Sinema Eserleri Sahipleri Meslek Birliği (SenaristBir), yurtdışında gösterilen dizi ve filmlerden elde edilen telif gelirlerini hak sahiplerine dağıtmadığı iddiasıyla gündemde. Birlikte yaşanan anlaşmazlıklar sonucu yönetim kurulu istifa etti ve yerine geçici bir yönetim seçildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın teftiş başlattığı SenaristBir'in iktisadi işletmesi olan kafeye aktarılan paralar da mercek altına alındı. Peki, senaristlerin yıllardır beklediği telifler nereye kayboldu?
Telif Hakları Mücadelesi ve Kayıp Ödemeler
Senarist ve diyalog yazarlarının tek meslek birliği olan SenaristBir, kuruluş amacını "Senaryo ve diyalog yazarları, mesleklerine sahip çıkmak ve telif haklarını hakkaniyete uygun bir şekilde toplayıp dağıtabilmek için bir araya geldi" şeklinde tanımlıyor. Ancak, uzun yıllar süren mücadeleler sonucunda elde edilen telif gelirlerinin üyelere dağıtılmaması, büyük bir hayal kırıklığı yarattı. Yaklaşık 1000 üyesi bulunan birliğin, yönetim kurulu istifaları ve yurtdışından gelen teliflerin akıbetiyle ilgili tartışmalar, sektörde büyük yankı uyandırdı.
Usta senarist Safa Önal'ın vefatıyla ilgili yayınlanan haberde, telif hakkının kanunla korunduğu ancak uygulamada sorunlar yaşandığı belirtilmişti. Anlaşılan o ki, telifler alınsa bile hak sahiplerine ulaştırılması hala büyük bir sorun teşkil ediyor.
SenaristBir, İspanya'daki meslek birliği DAMA ile 2021'de bir protokol imzalayarak, 1 Mart 2023'te İspanya'da yayınlanan eserlerinin telif bedellerini tahsil etmeye başladığını duyurmuştu. Yapılan açıklamada, "Tahsil ettiğimiz telif bedellerinin dağıtım çalışmalarını hızla tamamlayarak eser içi mutabakatlarını tamamlayan eser sahiplerinin telif ödemelerini de bugün itibariyle 'Kadın' isimli dizi filmin tüm senaryo yazarları ilk olmak üzere gerçekleştirmeye başladık. SenaristBir olarak bu önemli ve milat kabul edilecek ilk adımın heyecanını ve gururunu siz üyelerimiz ile birlikte yaşıyoruz" ifadelerine yer verilmişti. Ancak, dağıtılacağı söylenen teliflerin akıbeti belirsizliğini koruyor.
SenaristBir Kafe: Kara Delik mi?
Bu süreçte SenaristBir, İspanya'ya satılan dizilerden elde edilen telif gelirleriyle Kadıköy'de bir kafe açtı. Kafenin, sektör için Anadolu Yakası'nda bir buluşma noktası olması hedefleniyordu. Yıldız Bayazıt başkanlığındaki eski yönetim, başlangıçta kafenin açılması için yaklaşık üç milyon lira aktardı ve işletmenin başına birliğin genel sekreteri Ayhan Sonyürek'i getirdi. 22 Ekim 2023'te açılan kafe, kısa sürede zarar etmeye başladı ve devir ihalesine çıkarıldı. İddialara göre, kafe adeta bir kara delik gibi telif gelirlerini yuttu.
350 Bin Avro Buhar Oldu!
Denetleme kurulunun raporuna göre, yurtdışından gelen yaklaşık 350 bin avronun yüzde yirmisi birliğe aitken, kalanı üyelere ödenmesi gerekiyordu. Ancak, bu paranın da kafe için harcandığı iddia ediliyor. Bu sadece kayıtlara geçen miktar. Toplantı yapılmadan huzur hakkı alınması, online toplantıda taksi bedeli yazılması, ödenmeyen çalışanların maaşının nereye gittiği gibi detaylar da bakanlığın teftişi sonucunda ortaya çıkacak.
SenaristBir'in telif gelirlerini dağıtmaması ve bu paraların akıbetinin belirsiz olması, sektörde büyük bir infiale yol açtı. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın teftişiyle birlikte, telif skandalının tüm detaylarının ortaya çıkması ve sorumluların hesap vermesi bekleniyor.
